Tövbə

İnsan olaraq hər kəs günah işlədə bilər. Peyğəmbərlər xaric, heç kim günahsız deyil, yəni günah işləməkdən qorunmuş deyil.
Peyğəmbərimiz buyurur:
"İnsanoğlunun hamısı günah işlər. Günah işləyənlərin ən xeyirlisi isə (işlədikləri günaha peşman olub) tövbə edənlərdir." (İbn Macə, Zühd, 30)

Görünür ki, Peyğəmbərimiz, insanın səhvsiz olmayacağını bildirir, insan, bilərək olsun yanılaraq olsun günah işləyə bilər. Bu mövzuda nə qədər vasvası davransa davransın heç səhvsiz və günahsız ola bilməz. Ancaq insanlar bir-birlərinə nisbətlə çox günahkar, az günahkar ola bilərlər.
Nə olursa olsun insan heç bir vaxt ümidsizliyə düşməməli, etdiyi səhvlərdən peşmanlıq duyaraq Allaha yönəlməli, ONdan əfv və hədiyyə diləməlidir. Çünki Allah Təala sonsuz mərhəmət sahibidir, səmimiliklə özünə tövbə edənlərin tövbələrini qəbul edər.

Allah Təala belə buyurur:
"Allah, qullarından tövbəni qəbul edən, pislikləri bağışlayan və etdiklərinizi biləndir." (Şura, 25)
"Onlar bir pislik etdiklərində ya da özlərinə zülm etdiklərində Allahı xatırlayıb günahlarından dərhal tövbə istiğfar edərlər. Onsuz da günahı Allahdan başqa kim bağışlaya bilər ki. Bir də onlar işlətdikləri pisliklərdə bilə-bilə israr etməzlər." (Al-i İmran, 135)
Hər nə surətlə olursa olsun işlədiyimiz günahlar üçün tövbə etməmizi Allah Təala əmr edir.
Qurani Kərimdə belə buyurulur:
"Ey möminlər, hamınız Allaha tövbə edin ki, fərah tapasınız." (Nur, 8)
"Ey iman edənlər, bir daha (günaha) dönməyəcək tövbə ilə tövbə edin." (Təhrim, 8)

Peyğəmbərimiz də bu mövzuda belə buyurur:
"Ey insanlar, Allaha tövbə edin və ONdan bağışlama diləyin, mən gündə yüz dəfə tövbə edirəm." (Müslim, Zikr, 12)
Tövbənin lüğət mənası, dönməkdir. Dindəki mənası isə işlənən günaha peşman olub, bir daha işləməyəcəyinə dair Allaha söz vermək və ONdan üzr istəməkdir.
Tövbə, günahlardan ağlanılma yoludur. Çirklənən bədənimiz su ilə təmizləndiyi kimi günahla çirklənən mənəvi bünyəmiz də tövbə ilə ağlanar.

Allah Təala, bir lütf olaraq, tövbə qapısını açıq saxlamışdır. Qul öz iradəsi ilə Allaha yönəldiyi və ONdan əfv və hədiyyə dilədiyi zaman Cənabı Haqq onun tövbəsini qəbul edər. Ancaq qul edəcəyi tövbəni son nəfəsinə qədər gecikdirməməli, səhvin dərhal arxasından tövbə etməlidir.
Hər nə qədər möminin son nəfəsindəki tövbəsinin məqbul olacağı ümid edilər isə də bu qədər əhəmiyyətli bir işi gecikdirmək doğru olmaz.

Allah Təala buyurur:
"Allahın qəbul edəcəyi tövbə, ancaq bilmədən pislik edib də sonra tez tövbə edənlərin tövbəsidir; bax, Allah, bunların tövbəsini qəbul edər. Allah, hər şeyi biləndir, hikmət sahibidir. Yoxsa pislikləri edib edib də içlərindən birinə ölüm gəlincə, "Mən indi tövbə etdim" deyən və kafir olaraq ölənlər üçün (qəbul ediləcək) tövbə yoxdur. Onlar üçün ağrılı bir əzab hazırlanmışdır." (Nisa, 17-18)

Demək ki can boğaza gəlmədən və hələ yaşamaqdan ümidini kəsmədən əvvəl küfrdən tövbə qəbul edilir. Lakin can vermə vəziyyətində həyata ümidi qalmamış olan kimsənin küfrdən tövbə edərək iman etməsi etibarlı deyil.
Lakin günahkar möminin son nəfəsdəki tövbəsi belə məqbuldur. Allahdan ümid kəsilməz.
İnsanın işlədiyi günahlar iki qisimdir.
Bir qisimi, içki içmək kimi qul haqqı ilə marağı olmayıb, tək Allaha qarşı işlənmiş günahlardır.
Bu kimi günahlardan ediləcək tövbənin üsuluna uyğun edilmiş tövbə olması üçün üç şərtin yerinə yetirilməsi lazımdır.
Bunlar:
a) Günahı tərk etmək,
b) Etdiyinə peşman olmaq,
c) Bir daha etməməyə qərar vermək.

Günahı tərk etmədən edilmiş olan tövbə ilə yenə günaha peşman olmadan və eyni günahı bir daha işləməməyə qərar vermədən ediləcək tövbə, üsuluna uyğun edilmiş tövbə sayılmaz. Bu, içki içməkdə olan kimsənin, "Mən içkiyə tövbə etdim" deməsinə bənzər ki, belə tövbə olmaz.
Digər bir qisimi də, oğurluq etmək və haqsız yerə adam öldürmək kimi insan haqqıyla əlaqədar olan günahlardır.
Bu kimi günahlardan tövbə etmənin, yuxardaki şərtlərə əlavədən bir şərti daha vardır ki, o da, haqq sahibinə haqqını vermək yaxud ondan halallıq almaqdır

Bax, işlənən günaha görə şərtlərinə uyğun gələrək edilən tövbə məqbul olar və Allah Təala, tövbə edəni bağışlayar, hədiyyələr, əmrinə uyğun gələrək tövbə etdiyi üçün də ondan razı olar.
Peyğəmbərimiz buyurur:
"Qulunun tövbəsindən ötəri Allah Təalanın sevinci, sizdən birinizin kimsəsiz səhrada dəvəsini itirib də təkrar tapdığındakı sevincindən daha çoxdur." (Buxari, Daavat, 4; Müslim, Tövbə, 1)
.